Wieś Jaworek ma swoją monografię
Autor: Irena Klimaszewska
Tak, już jest! Właśnie ukazała się monografia Jaworka – jednej z niewielu wsi Ziemi Kłodzkiej, której poświecono tak obszerne i kompletne opracowanie. Trzymam w dłoniach książkę, o której powstawaniu wiedziałam od wielu lat, informowana co pewien czas przez Autora o postępach w jej tworzeniu. Otrzymałam ją zaledwie kilka dni temu, z piękną dedykacją, nie zdążyłam jeszcze wiele przeczytać. Stąd poniższy tekst nie jest w żadnym razie recenzją. Jej opracowanie wymagałoby wnikliwego zapoznania się z materiałem, co w przypadku liczącej aż 500 stron książki znacznie wydłużyłoby czas jej publicznego debiutu. Mając więc nadzieję, że badacze w przyszłości zajmą się jej fachową oceną, moją intencją jest jedynie krótka prezentacja zarówno publikacji, jak i jej Autora – Czesława Parchatki. Uważam, że oboje na to zasługują.
Pana Czesława Parchatkę poznałam kilkanaście lat temu – zadzwonił do kłodzkiego muzeum poszukując materiałów poświęconych Ziemi Kłodzkiej, a przede wszystkim Jaworkowi. Malowniczo opowiadał, jak pod koniec lat 80. XX w. właśnie ta wieś stała się, poza Wrocławiem, ważnym dla niego miejscem na ziemi. Zwłaszcza, że tu, w pobliżu Śnieżnika, znalazł sprzyjającą atmosferę, aby poświęcić się pracy naukowo-badawczej i pisarstwu.
O swoich planach opowiadał z prawdziwą pasją. Dzwonił potem co jakiś czas, aby podzielić się zarówno postępami w pisaniu, jak i kłopotami, które towarzyszyły jego badaniom. Pan Czesław, pomimo różnych niedogodności, które zniechęciłyby niejednego, w tym pewnie autorkę niniejszego tekstu, nie ustąpił.
A przecież w wieku Autora – pan Czesław skończył 92 lata – wcale nie było to takie proste.
I oto, po latach tytanicznej wręcz pracy, światło dzienne ujrzała wspomniana monografia wsi Jaworek. Tym samym wszyscy zainteresowani otrzymali materiał, dzięki któremu w jednym miejscu, beż żmudnych poszukiwań, mogą odnaleźć wszelkie wiadomości dotyczące opisywanej miejscowości.
Pan Czesław Parchatko, absolwent Wyższej Szkoły Nauk Społecznych w Warszawie (kierunek socjologia) i doktor nauk humanistycznych jest emerytowanym oficerem zawodowym Wojska Polskiego. Ziemię Kłodzką znał, bo zaraz po wojnie zamieszkał wraz z rodzicami i rodzeństwem w Nowej Łomnicy.
I choć los rzucił go później w różne rejony Polski, to do Ziemi Kłodzkiej zawsze czuł sentyment. Ciągnęło Go, jak podkreśla, do tej „najpiękniejszej krainy posłanej wzgórzami i górami”, do tego „najmilszego zakątka w Środkowych Sudetach”. Trudna, aczkolwiek fascynująca historia regionu kłodzkiego interesowała pana Czesława od dawna. Przez lata gromadził wszelkie możliwe materiały, chcąc jak najbardziej kompleksowo przedstawić dzieje i teraźniejszość wsi, w której pomieszkiwał często i z ochotą. Warto dodać, że równolegle powstawały też inne opracowania. Bo oto oprócz książki o Jaworku, o której poniżej, pan Parchatko jest również, między innymi, autorem edytowanej w tym roku powieści autobiograficznej pt. Z upływem czasu z biegiem lat, wspomnienia i refleksje (1928-2018), jak też bogato udokumentowanej genealogii rodu Gertnerów i Parchatków. W planach są kolejne publikacje o tematyce historyczno-socjologicznej.
Muszę przyznać, że jestem pełna podziwu dla pracowitości i determinacji Autora prezentowanej pracy. Książka Dzieje Jaworka (Gemeinde Urnitz) na Ziemi Kłodzkiej w okresie od 1361 do 2018 r. Monografia, pomimo poszukiwania zainteresowanego nią wydawcy, nie znalazła edytora. Została więc nie tylko opracowana, ale i wydania na koszt Autora; tekst do druku przygotowało Wydawnictwo beta-druk.
Publikacja, składająca się z dwóch obszernych części (część pierwsza – Od powstania Jaworka (Urnitz) 1361 do 1945 r.; część druga – Ziemia Kłodzka w państwie polskim. Procesy przemian w Jaworku w latach 1945-2018), w ramach których wyodrębniono kolejne rozdziały, zawiera dzieje Jaworka od chwili powstania miejscowości do dnia dzisiejszego, z uwzględnieniem zagadnień politycznych, społecznych, przyrodniczych, gospodarczych, wyznaniowych i kulturowych. To bogactwo informacji o początkach i kształtowaniu się wsi, jej położeniu i warunkach przyrodniczych, stosunkach własnościowych, o zarządcach miejscowości, mieszkańcach, ich obejściach, zajęciach i zwyczajach, o polskim osadnictwie po 1945 r., przebiegu procesów integracji nowych mieszkańców wioski, towarzyszących życiu tej społeczności problemach itd. Jednym słowem, czytelnik może krok po kroku prześledzić przeszłość i teraźniejszość Jaworka. Autor podkreśla, że skoro przed laty oddał serce tej wsi, nie mógł nie interesować się tym, co działo się tu w dawnych latach, jak i w czasie od przejęcia tej ziemi przez państwo polskie.
Muszę przyznać, że zaciekawiła mnie (i ucieszyła) szczególnie część dotycząca powojennych dziejów Jaworka. Bo o ile na temat historii wsi sprzed 1945 r., przy znajomości literatury niemieckiej i języka niemieckiego, można odnaleźć pewne informacje, to w przypadku losów miejscowości po 1945 r. nie było to dotąd łatwe. Tym większe ukłony w stronę Autora, który poświęcił wiele lat życia, by zebrać odpowiedni materiał i dotrzeć do źródeł zgromadzonych w bibliotekach i archiwach. Korzystając z dorobku opartego na dawniejszej i współczesnej literaturze przedmiotu – opracowaniach zbiorowych, periodykach i czasopismach niemieckich, czeskich i polskich oraz archiwaliach, m.in. ze zbiorów Archiwum Państwowego we Wrocławiu i jego Oddziału w Kamieńcu Ząbkowickim, jak też własnych badań, stworzył obszerne opracowanie, które, jak podkreśla, powstało nie tylko z pasji, ale i potrzeby głębokiej refleksji nad sobą i naszym otoczeniem.
